تاریخچه ی نیروی دریایی عثمانی؛ قسمت دوم

قسمت اول

1453-1683

صحنه ای از نبرد زونچیو (1499)

در سال 1453 ناوگان عثمانی در فتح تاریخی قسطنطنیه ، گوکچهادا ، لمنوس و تاسوس شرکت کرد. فتح دوک نشین آتن و حکمرانی موریا بین سالهای 1458 تا 1460 به پایان رسید و متعاقب آن فتح امپراتوری ترابوزان و مستعمره ژنوایی ها در آماسرا در سال 1461 انجام شد. با این فتوحات به حیات حکومتهای بازمانده از امپراتوری بیزانس پایان داده شد . در سال 1462 ناوگان عثمانی جزایر مستعمره ی جنوایی ها در شمال دریای اژه، از جمله پایتخت شان در جزیره لسبوس، را که توسط خانواده ی گاتیلوسیو اداره می شدند فتح کرد.  به دنبال آن جنگ عثمانی و ونیز در سالهای 1463-1479 آغاز شد. در دوره ی بعدی ناوگان عثمانی قلمرو بیشتری در دریای اژه بدست آورد و در سال 1475 قدم به شبه جزیره ی کریمه در سواحل شمالی دریای سیاه گذاشت.توسعه  طلبی ارضی عثمانی تا سال 1499 با گسترش بیشتر در سواحل دریای سیاه (مانند فتح گرجستان در 1479) و در شبه جزیره بالکان (مانند فتح نهایی آلبانی در 1497 و فتح مونته نگرو در 1499) گسترش یافت. سقوط قلعه های ونیزیها در مونته نگرو، در نزدیک شهر استراتژیک کاستلنوو، جنگ عثمانی و ونیز در سالهای 1499-1503 را سبب شد که طی آن ناوگان ترکها به فرماندهی کمال رییس توانست  ونیزی ها را در نبردهای دریای زونچیو (1499) و مودون (1500) شکست دهد.  در سال 1503 ناوگان عثمانی به سواحل شمال شرقی ایتالیا در دریای آدریاتیک یورش برد و سرزمینهای ونیزی ها را در موره، سواحل دریای ایونی و جنوب شرقی ساحل دریای آدریاتیک به طور کامل تصرف کردند.

طبق گفته کاتب چلبی(یا حاجی خلیفه) یک ناوگان عثمانی در اواسط قرن هفدهم نوعا از 46 شناور (40 کشتی بادبانی-پارویی و 6 کشتی تدارکاتی) تشکیل شده بود و خدمه ی آن به 15800 نفر بالغ می شد که تقریباً دو سوم آنها (10،500) پاروزن و بقیه (5300) جنگجو بودند.

صحنه ای از نبرد پروِزا (1583) بین عثمانی و شارل پنجم

پیشروی در شامات ​​و مغرب، عملیات در مدیترانه ی غربی

ناوگان عثمانی در زمان تسخیر تونس در سال 1574.

ناوگان مشترک عثمانی-فرانسه در محاصره ی بندر نیس در سال 1543

لنگر انداختن ناوگان عثمانی در بندر تولون فرانسه در سال 1543

با آغاز فتح سوریه در سال 1516 ناوگان سلطان سلیم اول شروع به توسعه ی سرزمین های عثمانی در شامات و سواحل آفریقای شمالی کرد. بین سالهای 1516 و 1517 الجزایر توسط نیروهای عروج رییس ، که وفاداری خود را به امپراتوری عثمانی اعلام کرده بود، از اسپانیایی ها گرفته شد.   پس از آن فتح مصر و پایان امپراتوری ممالیک در سال 1517 انجام شد. در سال 1522 جزیره ی استراتژیک رودس،  مقر شوالیه های سنت جان، توسط ناوگان دریایی کوردوغلو مصلح الدین رییس  فتح شد. سلطان سلیمان قانونی به شوالیه ها اجازه داد جزیره را ترک کنند، و آنها پایگاه خود را ابتدا به سیسیل و بعداً به مالت منتقل کردند.

در سال 1527 ناوگان عثمانی در فتح دالماسی، کرواسی، اسلوونی و بوسنی شرکت کرد. در سال 1529 ناوگان عثمانی تحت فرماندهی صالح رییس و آیدین رییس ناوگان اسپانیایی رودریگو پورتوندو را در نزدیکی جزیره ی فورمنتِرا منهدم کرد. به دنبال آن اولین بازپسگیری تونس از اسپانیایی ها و فتح مجدد موریا توسط ناوگان خیرالدین بارباروسا انجام شد. این ناوگان در سال 1537 جزایر  دوک نشین نکسوس را فتح کرد. پس از آن، ناوگان عثمانی مستعمره ی ونیزیها در کورفو  را محاصره کرد و در پاشنه ی چکمه ی ایتالیا نیرو پیاده کرد و سبب شد تا جمهوری ونیز و شارل پنجم (پادشاه اسپانیا) از پاپ درخواست کنند که یک اتحادیه ی مقدس متشکل از اسپانیا، ونیز، جنوا، ایالتهای تحت فرمان پاپ در ایتالیا و شوالیه های مالت تشکیل دهد. ناوگان مشترک تحت فرمان دریادار برجسته ی شارل پنجم ، آندره دوریا قرارگرفت. آندروه دوریا و خیرالدین بارباروسا در سپتامبر 1538 در نبرد پروِزا، که اغلب بزرگترین پیروزی دریایی ترکیه در تاریخ به حساب می آید، با هم مصاف دادند. در سال 1543 ناوگان عثمانی با نیروهای فرانسوی در محاصره ی نیس، که در آن زمان بخشی از دوک نشین ساووی بود، شرکت کرد. پس از آن، فرانسیس اول (شاه فرانسه) ناوگان عثمانی را برای سرکردن زمستان به بندر تولون دعوت کرد. این اقامت کوتاه به عثمانیها اجازه داد تا به بنادر هابسبورگها در اسپانیا و ایتالیا حمله کنند. آنها تولون را در  مه 1544 ترک کردند.

در سالهای 1541 ، 1544 ، 1552 و 1555 ، ناوگان مشترک اسپانیا-ایتالیا تحت فرماندهی آندره دوریا به ترتیب در الجزایر، ناپل، پونزا و پیومبینو شکست خورد.

عملیات در اقیانوس هند و فتح نهایی آفریقای شمالی

در سالهای 1539-1538 ناوگان اقیانوس هند عثمانیها، مستقر در سوئز و بصره، چندین بار در نزدیکی شبه جزیره ی عربستان نیروهای پرتغالی را شکست داد  و عدن، یمن،  جده  و جیبوتی در ساحل دریای سرخ فتح کردند. محاصره ی دیو( پایگاه پرتغالی ها در هند) در سال 1538،به  هدف اخراج قطعی پرتغالی ها از اقیانوس هند ولی با شکست مواجه شد.

بین سالهای 1547 و 1548 ، یمن از پرتغالیها بازپس گرفته شد. در خلیج فارس و دریای عرب بندرهای مهم دیگر پرتغال مانند عمان و قطر در سال 1552 فتح شدند،  اما عثمانی ها نتوانستند جزیره ی هرمز را تصاحب کنند و بنابراین کنترل خلیج فارس همچنان در دست پرتغالی ها باقی ماند.

در سال 1565 سلطنت آچه در اندونزی به امپراتوری عثمانی اعلام وفاداری کرد و در سال 1569 ناوگان عثمانی به رهبری کوردوغلو خضر رییس به بندرهای جدیدی مانند دبل ، سورات ، جانجیرا رفت و سرانجام با تجهیزات مجهز پا به آچه گذاشت. این ناوگان، با استعداد 22 فروند کشتی،  شرقی ترین لشکرکشی دریایی عثمانی را صورت داد.

 قطعه ای از اولین نقشه جهان توسط دریادار عثمانی پیری رییس (1513) که اقیانوس اطلس و قاره آمریکا را نشان می دهد.

پیروزی نیروی دریایی عثمانی در جنگ پروزا در سال 1538 و جنگ جبرا در سال 1560 برتری عثمانی را در دریای مدیترانه برای چندین دهه تضمین کرد تا اینکه عثمانی ها اولین شکست نظامی خود را از اروپایی ها در نبرد لپانتو  (1571) متحمل شدند. اما شکست در لپانتو، برخلاف تبلیغ اروپاییان، فقط یک عقب نشینی موقت بود. این شکست نتوانست مانع فتح قبرس توسط عثمانی ها شود  و در عرض یک سال عثمانی ناوگان بزرگی ساخت که در سال 1574 تونس را از اسپانیایی ها باز پس گرفت. این امر پس از فتح لیبی توسط ناوگان تورگوت رییس و فتح سواحل مراکش در اقیانوس اطلس توسط صالح رییس (1553) اتفاق افتاد و فتح شمال آفریقا را کامل کرد.

عملیات نظامی در اقیانوس اطلس

از اوایل قرن هفدهم ، ناوگان عثمانی شروع به فعالیت در اقیانوس اطلس کرد. کمال رییس در سال 1501 به جزایر قناری سفر کرد، در حالی که ناوگان مراد رییس (پدر) جزیره ی لانزاروته ( از جزایر قناری) را در سال 1585 تصرف کرد. در سال 1617 ، ناوگان عثمانی قبل از حمله به ساسکس، پلیموث، دِوون، هارتلند پوینت، کورن وال و سایر شهرستانهای سواحل غرب انگلستان در آگوست 1625 ، مادیرا را در اقیانوس اطلس به تصرف خود درآورد. در سال 1627 کشتی های نیروی دریایی عثمانی ، به همراه دزدان دریایی بربر، به رهبری مراد رییس (پسر) ، جزیره ی لوندی را در کانال بریستول تصرف کردند و آن را به صورت پایگاه اصلی عثمانی در اقیانوس اطلس شمالی در طی پنج سال آینده درآوردند. آنها از آنجا به جزایر شتلند، جزایر فارو ، جزایر دانمارک، نروژ، ایسلند و وستمانایا یار حمله کردند. بین سالهای 1627 و 1631 این ناوگان به سواحل ایرلند و حتی سوئد نیز حمله کرد. کشتی های عثمانی بعداً در سواحل شرقی آمریکای شمالی ظاهر شدند و به ویژه در مستعمرات انگلیس مانند نیوفاندلند و ویرجینیا دیده می شدند.

عملیات در  دریای سیاه

بین سالهای 1220-1237، سلطان سلجوقی روم ، علاءالدین کیقباد اول، ناوگانی در سینوپ تحت  فرمان امیر چوپان ، تشکیل داده بود و بخشهایی از شبه جزیره ی کریمه و سوگداک در دریای آزوف را فتح کرده بود.

پس از فتح قسطنطنیه در سال 1453  ترکهای عثمانی با ناوگان خود بر مدیترانه تسلط داشتند. در سال 1475 ، سلطان محمد سوم  تعداد 380 فروند کشتی را به فرماندهی گدک احمد پاشا به کار گرفت تا شاه نشین یونان زبان تئودورو را به همراه بنادر تحت کنترل جنوایی ها در کریمه  تسخیر کند. در نتیجه ی این فتوحات ، از سال 1478 تا 1774 خانات کریمه به تحت الحمایه امپراتوری عثمانی تبدیل شد.

شکست در محاصره ی مالت در سال 1565 و پیروزی نیروی دریایی مشترک اروپاییان در جنگ لپانتو در سال 1571 نشان داد که جریان امواج در حال تغییر هستند. با این حال دریای سیاه مدتها با نام "دریاچه ی ترکها"خوانده می شد. بیش از صد سال برتری نیروی دریایی عثمانی در دریای سیاه بر سه ستون قرار داشت: کنترل عثمانی بر تنگه های بسفر و داردانل، کنترل دهانه ی رود دانوب (که به کشورهای دیگر اجازه نمیداد کشتی های شان را وارد دریای سیاه کنند)، عدم وجود دزدان دریایی در دریای سیاه.

با این حال ، پس از دهه ی 1550 ،  حملات مکرر دریایی توسط طایفه ای از قزاقهای تغییر عمده ای در کنترل دریای سیاه به وجود آورد. قایق های  پارویی قزاقها می توانستند هفتاد نفر را در خود جای دهند و مجهز به توپ بودند. آنها کوچک و باریک و از دور به سختی قابل تشخیص بودند و مانورپذیری بهتری نسبت به کشتی های عثمانی داشتند. در اوایل دهه 1600 قزاق ها توانستند ناوگانی به استعداد 300 فروند تشکیل بدهند و به هر گوشه از دریای سیاه بفرستند. آنها حمله به شهرهای بزرگ مانند کافه ، وارنا، ترابوزان و حتی حومه ی قسطنطنیه را آغاز کردند.

اوج حملات قزاق ها در سال 1637 رخ داد ، زمانی که اتحادیه ی بزرگی از  قزاقها قلعه ی آزوف را محاصره کردند. پس از دو ماه جنگ زمینی و دریایی ، آزوف توسط قزاق ها فتح شد.

قایقهای پارویی قزاقها

نیروی دریایی عثمانی همچنین برای تحت فشار قرار دادن پادشاهی های محلی در طول قرن شانزدهم و هفدهم سواحل غربی گرجستان را بارها محاصره کرد.

ترجمه ی آزاد از اینجا.