سازمان رزم ایران و عراق در ابتدای جنگ 8 ساله

سازمان رزمی ایران و عراق در ابتدای جنگ(31 شهریور1359) تقریبا برابر با جدول زیر بود.

از قضا سرکنگبین صفرا فزود.

سردار سرلشکر رحیم صفوی: ما در مرزهایمان، نه مرزهای زمینی مان، نه مرزهای دریایی مان و نه مرزهای هوایی مان، متوقف نمی شویم. همه فهمیدند که ما دشمن را در خانة خودش تعقیب می کنیم.  (کتاب اسرار مکتوم، صقحه 252)

سال 1366برای ایران سالی سرنوشت ساز بود. تصمیمات منجر به تعیین سرنوشت جنگ ایران و عراق و پایان یافتن این مناقشه خونین هشت ساله در سال 1366 گرفته شدند. عراق که گمان می کرد با تکیه بر جنگ اقتصادی می تواند اراده سیاسی ایران را در هم بشکند حملات خود را به کشتی های نفتکشی که نفت ایران را می خریدند افزایش داد. صدام می دانست که ایران به زودی واکنش نشان خواهد داد اما خیالش از یک بابت کاملا آسوده بود. عراق نفتی نداشت که بخواهد از طریق دریا صادر کند. اسکله های نفتی البکر و الأمیه،که ترمینالهای اصلی صادرات نفت عراق از طریق دریا بودند، در همان ابتدای جنگ توسط ارتش ایران بمباران شده بودند و دیگر فعالیت نفتی نداشتند. عراق بندر نفتی و اصولا، به دلیل عمق کم سواحل خود، امکان بارگیری سوپرنفتکش ها را در آبهای ساحلی خود نداشت. نتیجه اینکه ایران باید برای انتقام گیری به نفتکشهایی حمله می کرد که نفت کویت، بحرین، عربستان سعودی، قطر یا امارت را حمل می کردند. اما حمله به نفتکشهای این کشورها منطقا پای کشورهای غربی، به ویژه آمریکا، را به خلیج فارس باز می کرد؛ چرا که آمریکا خود را ملزم به حفظ جریان صدور نفت از منطقه می دانست و این اتفاقی بود که در واقعیت افتاد. 

در سال 1366 بود که آمریکا نیروهای نظامی خود را به صورت جدی، و به هدف متوقف کردن فعالیتهای ایران بر علیه خطوط کشتی رانی بین اللملی، وارد خلیج فارس کرد. در روز 30 شهریور 1366 آنها در یک اقدام غافلگیرکننده، البته برای ایران، یک کشتی باری نیروی دریایی ارتش را که در آبهای بین المللی در حال مین ریزی بود اشغال کردند و پس از تخلیه نفرات آن خود کشتی را غرق کردند. این کشتی ایران اجر نام داشت. 

در روز 16 مهر 1366 هلیکوپترهای آمریکایی با قایقهای تندروی سپاه پاسداران در آبهای بین المللی جنوب جزیره فارسی درگیر شدند و در این درگیری قایقهای سپاه و یک فروند از هلیکوپترهای مهاجم غرق شدند. محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه، از فرمانده نیروی دریایی سپاه، حسین علائی، درخواست کرد تا با اجرای عملیات انتقامی به کشورهای عرب منطقه و حامیان غربی آنها بفهماند تا زمانی که صدام دست از زدن نفتکشهای حامل نفت ایران بر ندارد ایران هر نفتکشی را که در آبهای خلیج فارس ببیند به عنوان یک هدف مشروع نظامی مورد هدف قرار خواهد داد. در روز 24 مهر نیروی دریایی سپاه، که موشکهای کرم ابریشم خود را در سواحل غربی شبه جزیره فاو مستقر کرده بود، به یک فروند سوپرنفتکش کویتی، که با پرچم آمریکا حرکتی می کرد، حمله کرد. این حمله در آبهای سرزمینی کویت و بر خلاف تمامی قوانین بین المللی انجام شد. 

محل اصابت موشک شلیک شده توسط سپاه به نفتکش کویتی در دهانه بندر الاحمدی

بلافاصله کویت و کشورهای حامی وی واکنش نشان دادند و این حمله را به ایران منتسب کردند و به آن اعتراض کردند، ولی ایران بر اساس سیاست معمول خود از پذیرفتن مسئولیت این حمله موشکی شانه خالی کرد. اصطلاحی که در آن زمان در رسانه های جمعی ایران برای اشاره به حملات موشکی ایران به کشورهای منطقه رایج بود «موشکهای سرگردان» بود. خلاصه سالها گذشت تا اینکه مرکز اسناد سپاه تصمیم گرفت که گزارش نیروی دریایی سپاه درباره موشکهای سرگردان شلیک شده  به نفتکش کویتی را منتشر کند. سند زیر را می توانید در زیر ملاحظه کنید:

نتیجه درگیری سپاه و ادامه جنگ نفتکشها این شد که کویت و کشورهای عربی منطقه شورای امنیت را تحت فشار گذاشتند که قطعنامه 598 را تصویب کند. این قطعنامه، برخلاف قطعنامه های قبلی صادر شده در زمینه جنگ ایران و عراق، در ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار می گرفت و معنی آن این بود که در نهایت شورای امنیت می توانست مجوز عملیات نظامی بر علیه ایران را صادر کند. 

درگیریهای بیشتر سپاه و نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس در بهار سال 1367 سبب شد تا آمریکا مستقیما به سکوهای نفتی ایران حمله کند و تقریبا تمامی نیروی دریایی ایران را در یک روز از بین ببرد. اما آنچه که سبب شد تا ایران در انتها به قطعنامه 598 تمکین کند و به صورت جدی به دنبال پایان جنگ با عراق بگردد غرق شدن ایرباس ایرانی توسط کشتی های جنگی آمریکا بود. 

عملیات مقابله به مثل سپاه نه تنها پای آمریکا و دیگر کشورهای عربی حامی صدام را از مناقشه بین ایران و عراق کوتاه نکرد، بلکه به صورت غیر مستقیم سبب شد تا ایران در ضعیف ترین وضعیت نظامی خود ناچار به قبول قطعنامه های سازمان ملل بشود. همان سازمان مللی که همواره از سوی ج.ا به عنوان بازوی استکبار جهانی شناخته می شد. محسن رضایی، و اطرافیانش، هیچ گاه افتخار سرنگونی صدام را به دست نیاورند و دست آخر این عملیات نظامی آمریکا در سال 2003 بود که آنها را به آرزوی شان رساند؛ اکنون دیگر می توانستند راه قدس را از کربلا گذر بدهند. 

پی نوشت:

تصویر سند فوق را می توانید در سایت مرکز اسناد دفاع مقدس در آدرس زیر پیدا کنید:

حمله موشکی به نفت کش سی ایل سیتی ، با پرچم آمریکا - دفاع مقدس (defamoghaddas.ir)

عملکرد شورای امنیت در قبال جنگ ایران و عراق

از مسائلی که به تواتر توسط رسانه های دولتی و وابسته به دولت تکرار شده تا جاییکه دیگر تبدیل به یک فکت مسلم تاریخی شده است یکی هم این است که "در زمان جنگ سازمان ملل و شورای امنیت به حرف ما گوش نکردند" و "عراق را به عنوان متجاوز محکوم نکردند" و از این قبیل حرفها....

این جملات به قدری در گوش مردم خوانده شده که حتی آدم دقیقی چون محمد درودیان نیز آن را باور کرده و در مصاحبه اش تکرار می کند( اینجا دقیقه16تا17). جمهوری اسلامی قضیه را برای مردم این طور جا انداخته که انگار شورای امنیت داور بازی فوتبال هست و هر جای زمین که کسی بر روی کسی خطا انجام بدهد(چه بازیکن دارای توپ باشد یا نه) داور وظیفه دارد سوت بزند و بازی را متوقف کند و یک ضربه ی خطا به نفع تیم مقابل اعلام کند... و همین بینش کج و معوج سبب شده تا 40 سال پس از پایان جنگ هنوز هم مردم از داور طلبکار باشند که چرا سوت نزد و چرا به نفع ایران پنالتی نگرفت.

در صورتی که اگر در عمق قضیه اندکی، و فقط اندکی، فرو برویم می فهمیم که داستان به این سادگی ها هم نیست. شورای امنیت سازمان ملل مثل داور فوتبال نیست بلکه بیشتر شبیه به پلیس 110 است. یعنی شما وقتی که در خیابان تصادف می کنید وظیفه دارید که زنگ بزنید 110 و 110 هم افسر به محل اعزام می کند و کروکی می کشد تا شما با استناد به آن کروکی بروید و شکایت کنید و خسارت بگیرید. وقتی که شما به 110 زنگ نزدید از کجا بفهمد که شما کجا تصادف کردید؟ کی تصادف کردید؟ مقصر کی بود؟ چقدر خسارت خوردید؟

خلاصه اینکه جمهوری اسلامی برای اینکه کم کاری ها، اشتباهات، خیانتها و تقصیرات دستگاه دیپلماسی کشور و وزارت امور خارجه را در آن زمان لاپوشانی کند برداشته و داستان را صد در صد وارونه تعریف کرده است تا اشتباهاتی را که کرده است به چشم نیاید ( در زمان آغاز جنگ با عراق وزیر امور خارجه ایران کسی بود به نام محمد کریم پناهی که رشته ی تحصیلی اش اصلا روانشناسی بود... حالا شما ببین وزن نظرات کارشناسی با چنین وزرات خانه چقدر خواهد بود).

در باب کم کاری وزارت امورخارجه در آغاز جنگ و در طول جنگ و حتی پس از جنگ تا به امروز خیلی وقت پیش مصاحبه ای از فصلنامه نگین ایران (وابسته به سپاه) را اینجا گذاشته بودم. در اینجا همین فایل را دوباره برایتان گذاشتم با این تفاوت که نکات مهم آن را با رنگ زرد و نکات مهمتر را با رنگ قرمز های لایت کرده ام.

بخوانید و بدانید که....

نتیجه ی هر جنگ مدرنی در نهایت در پشت میز مذاکره معلوم می شود.

جعبه سیاه جنگ کجاست؟ قسمت دوم صورت جلسه شورای عالی دفاع کجاست

قسمت اول

در روز 23 تیر   سال 1361 ایران حمله بزرگی را به سمت بصره آغاز کرد و برای اولین بار از مرزهای بین المللی عبور کرد. 50  روز قبل ایرانی ها توانسته بودند در عملیات الی بیت المقدس خرمشهر را آزاد کنند. عراق نیروهای رزمی خود را به بهانه حمله اسرائیل به لبنان در بیشتر مناطق ایران عقب کشید و به پشت خطوط مرزی بازگشت. حال نوبت مسئولین نظامی و سیاسی ایران بود که در ادامه جنگ چه تصمیمی بگیرند، ماندن بر سر مرزهای بین المللی و ورود به خاک عراق؟ تصمیم بر سر اینکه کدام گزینه باید انتخاب بشود به امام خمینی سپرده شد و در نهایت دو جلسه شورای عالی دفاع در حضور معظم له برقرار شد تا طرفین ماجرا بتوانند استدلال های خود را بیان کنند. بنا بر بیشتر مصاحبه های برجای مانده درباره این جلسات ایشان در ابتدا با ورود به خاک عراق مخالف بوده اند. بعدتر سیداحمد خمینی در مصاحبه ای عنوان کرد که آقای خمینی حتی با ادامه جنگ نیز مخالف بوده است. در انتهای جلسه دوم امام خمینی با شنیدن استدلالهای مرحوم ظهیر نژاد و محسن رضایی تصمیم گرفتند که ایران عملیات تهاجمی خود را در جنوب ادامه بدهد.

امروز (24ام فروردین1403) که 43 سال از آن روز می گذرد معلوم نیست که در طی آن مذاکرات چه نکاتی مطرح شد و چه کسانی موافق پایان جنگ بودند و چه کسانی اصرار داشتند که ایران باید وارد خاک عراق بشود؟ اما نکته جالب تر این است که صورت جلسه مذاکرات این دو جلسه همزمان با برگزارکردن آنها مکتوب نشد و تنها به ضبط جلسات بر روی نوار کاست اکتفا شد. نوارکاستهایی که اکنون معلوم نیست که کجا و در دستان چه کسانی هستند و در آینده بر علیه چه کسانی ممکن است به کار بروند.

محمدحسن محققی در طی چند مصاحبه که برای نوشتن کتاب اسرار مکتوم با مسئولان نظامی و سیاسی که در آن زمان سمتی داشتند می کند از زبان مسئولان گوناگون قضیه گم شدن این نوارهای را می شنود. 

مصاحبه آقای هاشمی رفسنجانی:

• درباره جلسات شورای عالی دفاع که در محضر حضرت امام، با موضوع تصمیم گیری در مورد ادامه جنگ تشکیل شد، توضیحاتی را بفرمایید.
• ... قرار شد ما یکی از جلسات شورای عالی دفاع را در خدمت امام برگزار کنیم، تا ایشان تکلیف را روشن کنند؛ چرا که این موضوع قانونا، شرعا و از لحاظ نظری، جزو مسئولیتهای ایشان در مقام رهبری بود. به هر حال، جلسه شورای عالی، با حضور فرماندهان ارتش و سپاه تشکیل شد؛ من و آقای خامنه ای هم بودیم.
• ظاهرا دو جلسه در خدمت امام تشکیل می شود که نظامی ها در جلسه اول نبودند.
• اینکه می گویند دو جلسه بود، یادم نیست. ... اگر بوده حتما در آرشیو شورای عالی دفاع هست.
• خیلی دنبال آن جلسه گشتیم و پیدا نکردیم. ظاهرا صورت جلسات را آقای نظران می نوشتند که متاسفانه فوت کردند و ما هم پیدا نکردیم.
• شرح آن جلسه ای که فرماندهان نظامی بودند را هم پیدا نکردید؟
• نه متاسفانه.
• نمی دانم چرا جلسه ای به آن مهمی را از دسترس بردند. آقای نظران هم بود و حتی ضبط شده بود. چون جلسه رسمی شورای عالی دفاع بود. (کتاب اسرار مکتوم، نشر بیست و هفت بعثت، 1393، صفحات107-108)

هاشمی رفسنجانی در مصاحبه دیگری می گوید:

با پیشنهاد امام(ره) راه‌حلی انتخاب شد و دیگران هم قبول کردند و آن این بود که اگر می‌خواهید وارد خاک عراق شوید و ضرورت دارد وارد شویم در جایی وارد شویم که مردم نباشند یا خیلی کم باشند. شما چنین جایی را پیدا کنید و وارد خاک عراق شوید تا هم قدرتتان را نشان بدهید و هم خاطر دشمن راحت نشود. این استراتژی‌ای شد که امام(ره) به ما دادند. متاسفانه بعدا ما نتوانستیم این نوار را پیدا کنیم یا دفتر امام(ره) این نوار را نداد، چون ما دبیرخانه‌ای داشتیم که مذاکراتمان را ضبط می‌کرد.

مصاحبه با غلامعلی رشید( در همان کتاب اسرار مکتوم):

• صورتجلسه مذاکرات شورای عالی دفاع در محضر حضرت امام را دیده اید و یا اطلاعی از آن دارید؟ گفته می شود که در اختیار مرحوم نظرات بوده است.
• من هم فکر می کردم چون دست نظران بوده، پس الان پیش امیر هاشمی است. رفتم پیش او و گفت: والله پیش من نیست. گفتم کجاست؟ گفت ما دادیم به سردار شیرازی (دفتر نظامی فرمانده معظم کل قوا). رفتم پیش سردار شیرازی، گفتم من این اسناد را می خواهم. گفت: نمی توانید بیرون ببرید، بیایید اینجا بخوانید، گفتم باشد. رفتم پرونده ها را گشتم و نگاه کردم، دیدم چیزی به آن شکل نیست. آن دو تا نوار را می خواستم که گیر نیاوردم. چون اینجا چیزی مکتوب نمی شود، نوار ضبط می شود. آن دو تا نوار را من ندیدم. ده بیست تا پرونده هم آوردند، اما چیزی گیر نیاوردم. 

سوال خوبی که می تواند به گشوده شدن یکی از جعبه های سیاه جنگ ایران و عراق بکند این است که بر سر این نوارها چه آمد و آنها اکنون کجا هستند؟ آیا کسی یا سازمانی آنها را از بین برده است؟ آیا کسی به صورت آتش به اختیار آنها را پنهان کرده است؟ آیا کسی دستورگرفته بوده تا انتشار محتوای این نوارها جلوگیری کند؟ تا روشن نشدن تکلیف این نوارها بحث بر سر بازکردن جعبه سیاه جنگ تنها به یک شوخی شبیه است و نه بیشتر.

جعبه سیاه جنگ کجاست؟ قسمت اول مقدمه

هر از گاهی یک روزنامه/مجله یا وبسایت یا رادیو/تلویزیون با یکی از مسئولان جنگ مصاحبه می کند و تیترهایی از قبیل تیترهای زیر را در صدر مصاحبه قرار می دهد: جعبه سیاه جنگ بازشد، جعبه سیاه جنگ چرا باز نمی شود، جعبه سیاه جنگ را باز می کنم، و قس علی هذا. حقیقت اما این است که تقریبا در تمامی این گونه مصاحبه ها مطلب  دندان گیری که خواننده قبلا نتوانسته باشد خودش پیدا کند وجود ندارد. با وجود انتشارات گوناگون اسناد، روایتها، داستانها و تحلیلهایی که نیروهای مسلح کشور (چه سپاه و چه ارتش) تا کنون منتشر کرده اند قسمت عمده ای از حقایق جنگ اکنون به راحتی در دسترس هر کسی است که یک گوشی همراه و اینترنت دارد. پس اینهمه هیاهو بر سر جعبه سیاه جنگ بر سر چیست؟ جذب مخاطب. تنها دلیلی که این رسانه ها اصرار دارند که جعبه سیاه جنگ ایران وعراق را باز کنند چیزی نیست جز بالابردن آمار مخاطبین خود. چند نمونه از این گونه جعبه سیاه های تقلبی را خدمت شما عرض می کنم.

جعبه سیاه جنگ را افشا می‌کنم

صلیب سرخ جهانی جعبه سیاه جنگ ایران و عراق را منتشر کند

جعبه سیاه جنگ نزد سیا و موساد است

جعبه سیاه جنگ هنوز باز نشده است

جعبه سیاه جنگ تحمیلی امسال رونمایی می‌شود

سوالی که ممکن است  الان مطرح شود این است که آیا واقعا جنگ ایران و عراق جعبه سیاهی داشته است یا خیر/ حقیقت این است که بسیاری از گوشه های حساس تاریخ این جنگ هنوز در حالت ابهام قرار دارد. بسیاری از تصمیمهای گرفته شده معلوم نیست که توسط چه کسی/کسانی و برای چه منظوری گرفته شدند. بسیاری از داستانها هنوز بازگو نشده اند و امیدی نیز به بازگو کردن آنها نیست.

هدف من از این سلسله گفتار بازکردن جعبه سیاه جنگ نیست که اگر دسترسی به این جعبه سیاه داشتم این جعبه دیگر سیاه نبود. تنها هدف من توجه دادن مخاطب به این نکته است که گاهی باید بین سطور را بخواند تا بتواند پی به اسرار ببرد.

با من همراه باشید