بستن تنگه هرمز از دیدگاه حقوق بین الملل

مطالب زیر توسط چت جی پی تی  تهیه شده است. دوستان توجه کنید که در حال حاضر دو کنوانسیون متفاوت درباره دریاها داریم که ایران اولی رو امضا کرده و دومی رو امضا نکرده و خودش رو متعهد به اون نمی دونه.

---

 ایران چه کنوانسیون‌هایی را در زمینه حقوق دریاها امضا کرده؟

 الف. کنوانسیون ۱۹۵۸ ژنو درباره دریای سرزمینی و منطقه مجاور

• ایران این کنوانسیون را امضا کرده و به آن پیوسته است.

• این کنوانسیون، اصول اولیه درباره عرض دریای سرزمینی (۱۲ مایل دریایی) و حقوق عبور بی‌ضرر کشتی‌ها را بیان می‌کند.

• مطابق آن، کشتی‌ها از طریق دریای سرزمینی می‌توانند عبور بی‌ضرر  داشته باشند.

ب. کنوانسیون ۱۹۸۲ سازمان ملل درباره حقوق دریاها (UNCLOS)

• ایران این کنوانسیون را امضا نکرده و به آن نپیوسته است.

• با این حال، بسیاری از اصول UNCLOS (مانند عبور ترانزیتی از تنگه‌های بین‌المللی) جنبه‌ی عرفی پیدا کرده‌اند و برای تمام کشورها، حتی غیرعضو، الزام‌آور شناخته می‌شوند.

---

۲. تنگه هرمز از دید حقوق بین‌الملل چه وضعیتی دارد؟

• تنگه هرمز یکی از تنگه‌های بین‌المللی است که:

  • دو دریای آزاد یا منطقه اقتصادی انحصاری را به هم متصل می‌کند (خلیج فارس به دریای عمان و سپس اقیانوس هند).

  • بنابراین مشمول قواعد تنگه‌های قابل کشتیرانی است.

 بر اساس ماده ۳۸ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها (که عرفی محسوب می‌شود ولی ایران آن را امضا نکرده است):

در تنگه‌های مورد استفاده برای کشتیرانی بین‌المللی، حق عبور ترانزیتی برای همه‌ی کشتی‌ها (نظامی و غیرنظامی) و هواپیماها تضمین شده است، نه فقط عبور بی‌ضرر.

---

۳. آیا ایران می‌تواند تنگه هرمز را ببندد؟

 الف. از دید حقوق داخلی ایران:

• ایران معتقد است تنگه هرمز بخشی از آب‌های سرزمینی‌اش است (بر اساس قانون خطوط مبنا و حاکمیت ملی).

• اما حتی بر اساس قانون داخلی ایران نیز عبور بی‌ضرر کشتی‌ها مجاز شمرده شده است.

• ایران محدودیت‌هایی برای کشتی‌های جنگی خارجی قائل است (مثلاً لزوم اجازه قبلی)، ولی این محدودیت‌ها در نظام حقوق بین‌الملل به‌سختی قابل دفاع است.

 ب. از دید حقوق بین‌الملل:

• ایران نمی‌تواند به‌طور یک‌جانبه تنگه هرمز را به طور کامل ببندد مگر در شرایط:

  • خطر واقعی برای امنیت ملی مطابق با ماده ۵۱ منشور سازمان ملل؛

  • یا در شرایط درگیری نظامی آشکار  و محاصره دریایی مشروع.

 در غیر این صورت:

بستن تنگه هرمز یک نقض آشکار حقوق بین‌الملل عرفی و مانع غیرقانونی بر عبور ترانزیتی کشتی‌هاست.

---

۴. پیامدهای بین‌المللی بستن تنگه هرمز توسط ایران

اگر ایران به‌طور یک‌جانبه یا در پاسخ به تحریم‌ها یا تهدیدات، تنگه هرمز را ببندد:

1. نقض حقوق بین‌الملل عرفی محسوب می‌شود.

2. احتمال ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل وجود دارد.

3. ممکن است اقدامات متقابل نظامی یا تحریمی از سوی کشورهای عبوری (مثلاً آمریکا، بریتانیا، ژاپن، چین) توجیه شود.

4. ممکن است موجبات درگیری نظامی بین‌المللی را فراهم کند.

---

 جمع‌بندی:

موضوع	وضعیت
عضویت ایران در UNCLOS 1982	خیر
عضویت ایران در کنوانسیون ژنو ۱۹۵۸	بله
وضعیت حقوقی تنگه هرمز	تنگه بین‌المللی، مشمول عبور ترانزیتی
امکان قانونی بستن تنگه توسط ایران	فقط در زمان جنگ یا دفاع مشروع
نتیجه بستن تنگه	نقض حقوق بین‌الملل عرفی و مواجهه با واکنش بین‌المللی

---