تحلیل آتش بس بین ایران و اسرائیل از دید چت جی پی تی؛ قسمت سوم

تحلیل آتش‌بس احتمالی بین ایران و اسرائیل بر اساس نظریه بازی‌ها (Game Theory) می‌تواند در قالب یک بازی دوطرفه غیرهمکارانه (non-cooperative) بررسی شود. در ادامه، این تحلیل را با استفاده از مفاهیم کلاسیک نظریه بازی‌ها مانند بازی معمای زندانی (Prisoner’s Dilemma)، تعادل نش (Nash Equilibrium) و بازی تکرارشونده (Repeated Game) پیش می‌بریم:

---

 تعریف بازیکنان، استراتژی‌ها و پیامدها

بازیکنان:

•  ایران

•  اسرائیل

استراتژی‌های هر بازیکن:

• C = Cooperate (همکاری = رعایت آتش‌بس)

• D = Defect (خیانت = نقض آتش‌بس / حمله)

ماتریس پرداخت‌ها (Payoff Matrix):

	اسرائیل: C (رعایت آتش بس)	اسرائیل: D (حمله)
ایران: C (رعایت)	(3,3) = ثبات نسبی، بازدارندگی بدون جنگ	(0,4) = ایران آسیب‌پذیر، اسرائیل برنده کوتاه‌مدت
ایران: D (حمله)	(4,0) = ایران ضربه می‌زند، اسرائیل غافلگیر می‌شود	(1,1) = جنگ فرسایشی، هزینه زیاد برای هر دو

---

 تحلیل اولیه (یک‌مرحله‌ای):

• تعادل نش در بازی یک‌مرحله‌ای: (D, D)
  چون هر بازیکن انگیزه دارد که با زدن طرف مقابل جلو بیفتد، بدون اعتماد و تنبیه، هر دو طرف به سمت جنگ کشیده می‌شوند.

---

 تحلیل بازی تکرارشونده (Repeated Game):

در واقعیت، بازی بین ایران و اسرائیل تکرارشونده و بلندمدت است (multi-stage conflict with memory). در این حالت:

شرط همکاری:

اگر هر دو طرف بدانند که در صورت خیانت، طرف مقابل در آینده نیز خیانت خواهد کرد (استراتژی "tit-for-tat")، آنگاه همکاری پایدار ممکن است.

 استراتژی tit-for-tat:

• در دور اول همکاری می‌کند (C)

• اگر طرف مقابل خیانت کرد، در دور بعد تلافی می‌کند (D)

در این حالت:

• اگر نرخ تنزیل (discount rate) پایین باشد (یعنی آینده برای طرفین مهم باشد)، همکاری در بلندمدت سودآورتر از خیانت می‌شود.

• آنگاه تعادل نش می‌تواند به سمت (C, C) تغییر یابد.

---

 عوامل کلیدی در پایداری آتش‌بس:

عامل	تأثیر بر بازی
راستی‌آزمایی	اگر هر طرف بتواند نقض آتش‌بس را تشخیص دهد، احتمال همکاری بالا می‌رود
مجازات قابل اعتماد	هر طرف باید مطمئن باشد که در صورت خیانت، تلافی فوری رخ خواهد داد
افق بلندمدت	اگر بازی فقط یک‌مرحله‌ای دیده شود، همکاری شکننده است؛ اما اگر آینده مهم باشد، احتمال همکاری بالا می‌رود
واسطه سوم(قطر/روسیه)	می‌تواند نقش داور را در حفظ اطلاعات متقابل بازی کند و هزینه خیانت را بالا ببرد

---

 نمودار مفهومی ساده از بازی:

---

 نتیجه‌گیری نظریه‌بنیان:

• اگر تنبیه برای خیانت سریع و قابل پیش‌بینی باشد و بازی تکرارشونده با حافظه تاریخی تلقی شود، آتش‌بس پایدار از نظر نظریه بازی‌ها ممکن است.

• اما اگر:

  • هر طرف فقط به برد کوتاه‌مدت فکر کند،

  • یا هزینه خیانت پایین باشد،

  • یا اعتماد وجود نداشته باشد،
    نتیجه به سمت (D,D) می‌رود یعنی ادامه جنگ ادامه خواهد یافت.

در ادامه، یک دیاگرام ساده درخت بازی (Game Tree) برای سناریوی آتش‌بس ایران و اسرائیل ارائه می‌شود. این مدل‌سازی دو مرحله دارد و نشان می‌دهد که چگونه تصمیمات هر طرف بر اساس انتخاب‌های طرف مقابل اتخاذ می‌شود. فرض بر این است که ایران ابتدا تصمیم می‌گیرد، سپس اسرائیل پاسخ می‌دهد. (می‌توان آن را وارونه هم فرض کرد، ولی نتیجه مشابه است.)

---

 مفروضات اولیه:

• استراتژی‌ها:

  • C = Cooperate (رعایت آتش‌بس)

  • D = Defect (نقض آتش‌بس / حمله)

• پرداختی‌ها: (Payoffs)

  • همکاری دو طرف: (3,3)

  • خیانت یکی و همکاری دیگری: (4,0) یا (0,4)

  • خیانت دو طرف: (1,1)

---

 نمودار درخت بازی (متن‌محور)

---

 خوانش درخت:

• در سطح اول، ایران یکی از دو تصمیم C یا D را انتخاب می‌کند.

• در پاسخ، اسرائیل یکی از دو گزینه C یا D را انتخاب می‌کند.

• نتیجه نهایی به صورت (ایران, اسرائیل) در انتهای هر شاخه مشخص است.

---

 تحلیل درخت:

مسیر	نتیجه	تفسیر
ایران C → اسرائیل C	(3,3)	آتش‌بس موفق و پایدار
ایران C → اسرائیل D	(0,4)	ایران متضرر، اسرائیل برنده کوتاه‌مدت
ایران D → اسرائیل C	(4,0)	اسرائیل غافلگیر، ایران برنده کوتاه‌مدت
ایران D → اسرائیل D	(1,1)	درگیری دوطرفه، جنگ فرسایشی

---

 کاربرد تعادل نش (Nash Equilibrium):

• در بازی یک‌مرحله‌ای بدون اعتماد: دو طرف گزینه D را انتخاب می‌کنند → (1,1)

• در بازی تکرارشونده با مجازات متقابل و حافظه: دو طرف تمایل دارند C را انتخاب کنند → (3,3)

---