جعبه سیاه جنگ کجاست؟ قسمت دوم صورت جلسه شورای عالی دفاع کجاست

قسمت اول

در روز 23 تیر   سال 1361 ایران حمله بزرگی را به سمت بصره آغاز کرد و برای اولین بار از مرزهای بین المللی عبور کرد. 50  روز قبل ایرانی ها توانسته بودند در عملیات الی بیت المقدس خرمشهر را آزاد کنند. عراق نیروهای رزمی خود را به بهانه حمله اسرائیل به لبنان در بیشتر مناطق ایران عقب کشید و به پشت خطوط مرزی بازگشت. حال نوبت مسئولین نظامی و سیاسی ایران بود که در ادامه جنگ چه تصمیمی بگیرند، ماندن بر سر مرزهای بین المللی و ورود به خاک عراق؟ تصمیم بر سر اینکه کدام گزینه باید انتخاب بشود به امام خمینی سپرده شد و در نهایت دو جلسه شورای عالی دفاع در حضور معظم له برقرار شد تا طرفین ماجرا بتوانند استدلال های خود را بیان کنند. بنا بر بیشتر مصاحبه های برجای مانده درباره این جلسات ایشان در ابتدا با ورود به خاک عراق مخالف بوده اند. بعدتر سیداحمد خمینی در مصاحبه ای عنوان کرد که آقای خمینی حتی با ادامه جنگ نیز مخالف بوده است. در انتهای جلسه دوم امام خمینی با شنیدن استدلالهای مرحوم ظهیر نژاد و محسن رضایی تصمیم گرفتند که ایران عملیات تهاجمی خود را در جنوب ادامه بدهد.

امروز (24ام فروردین1403) که 43 سال از آن روز می گذرد معلوم نیست که در طی آن مذاکرات چه نکاتی مطرح شد و چه کسانی موافق پایان جنگ بودند و چه کسانی اصرار داشتند که ایران باید وارد خاک عراق بشود؟ اما نکته جالب تر این است که صورت جلسه مذاکرات این دو جلسه همزمان با برگزارکردن آنها مکتوب نشد و تنها به ضبط جلسات بر روی نوار کاست اکتفا شد. نوارکاستهایی که اکنون معلوم نیست که کجا و در دستان چه کسانی هستند و در آینده بر علیه چه کسانی ممکن است به کار بروند.

محمدحسن محققی در طی چند مصاحبه که برای نوشتن کتاب اسرار مکتوم با مسئولان نظامی و سیاسی که در آن زمان سمتی داشتند می کند از زبان مسئولان گوناگون قضیه گم شدن این نوارهای را می شنود. 

مصاحبه آقای هاشمی رفسنجانی:

• درباره جلسات شورای عالی دفاع که در محضر حضرت امام، با موضوع تصمیم گیری در مورد ادامه جنگ تشکیل شد، توضیحاتی را بفرمایید.
• ... قرار شد ما یکی از جلسات شورای عالی دفاع را در خدمت امام برگزار کنیم، تا ایشان تکلیف را روشن کنند؛ چرا که این موضوع قانونا، شرعا و از لحاظ نظری، جزو مسئولیتهای ایشان در مقام رهبری بود. به هر حال، جلسه شورای عالی، با حضور فرماندهان ارتش و سپاه تشکیل شد؛ من و آقای خامنه ای هم بودیم.
• ظاهرا دو جلسه در خدمت امام تشکیل می شود که نظامی ها در جلسه اول نبودند.
• اینکه می گویند دو جلسه بود، یادم نیست. ... اگر بوده حتما در آرشیو شورای عالی دفاع هست.
• خیلی دنبال آن جلسه گشتیم و پیدا نکردیم. ظاهرا صورت جلسات را آقای نظران می نوشتند که متاسفانه فوت کردند و ما هم پیدا نکردیم.
• شرح آن جلسه ای که فرماندهان نظامی بودند را هم پیدا نکردید؟
• نه متاسفانه.
• نمی دانم چرا جلسه ای به آن مهمی را از دسترس بردند. آقای نظران هم بود و حتی ضبط شده بود. چون جلسه رسمی شورای عالی دفاع بود. (کتاب اسرار مکتوم، نشر بیست و هفت بعثت، 1393، صفحات107-108)

هاشمی رفسنجانی در مصاحبه دیگری می گوید:

با پیشنهاد امام(ره) راه‌حلی انتخاب شد و دیگران هم قبول کردند و آن این بود که اگر می‌خواهید وارد خاک عراق شوید و ضرورت دارد وارد شویم در جایی وارد شویم که مردم نباشند یا خیلی کم باشند. شما چنین جایی را پیدا کنید و وارد خاک عراق شوید تا هم قدرتتان را نشان بدهید و هم خاطر دشمن راحت نشود. این استراتژی‌ای شد که امام(ره) به ما دادند. متاسفانه بعدا ما نتوانستیم این نوار را پیدا کنیم یا دفتر امام(ره) این نوار را نداد، چون ما دبیرخانه‌ای داشتیم که مذاکراتمان را ضبط می‌کرد.

مصاحبه با غلامعلی رشید( در همان کتاب اسرار مکتوم):

• صورتجلسه مذاکرات شورای عالی دفاع در محضر حضرت امام را دیده اید و یا اطلاعی از آن دارید؟ گفته می شود که در اختیار مرحوم نظرات بوده است.
• من هم فکر می کردم چون دست نظران بوده، پس الان پیش امیر هاشمی است. رفتم پیش او و گفت: والله پیش من نیست. گفتم کجاست؟ گفت ما دادیم به سردار شیرازی (دفتر نظامی فرمانده معظم کل قوا). رفتم پیش سردار شیرازی، گفتم من این اسناد را می خواهم. گفت: نمی توانید بیرون ببرید، بیایید اینجا بخوانید، گفتم باشد. رفتم پرونده ها را گشتم و نگاه کردم، دیدم چیزی به آن شکل نیست. آن دو تا نوار را می خواستم که گیر نیاوردم. چون اینجا چیزی مکتوب نمی شود، نوار ضبط می شود. آن دو تا نوار را من ندیدم. ده بیست تا پرونده هم آوردند، اما چیزی گیر نیاوردم. 

سوال خوبی که می تواند به گشوده شدن یکی از جعبه های سیاه جنگ ایران و عراق بکند این است که بر سر این نوارها چه آمد و آنها اکنون کجا هستند؟ آیا کسی یا سازمانی آنها را از بین برده است؟ آیا کسی به صورت آتش به اختیار آنها را پنهان کرده است؟ آیا کسی دستورگرفته بوده تا انتشار محتوای این نوارها جلوگیری کند؟ تا روشن نشدن تکلیف این نوارها بحث بر سر بازکردن جعبه سیاه جنگ تنها به یک شوخی شبیه است و نه بیشتر.

ضعف سپاه در بسیج مردمی در زمان جنگ

بدون شرح